از حوا تا مهسا
https://news.gooya.com/2025/11/post-103334.php
از افسانه حوّا تا واقعیت مهسا
در منظومۀ «از حوا تا مهسا» اثر درخشان میم سحر؛
ف. م. سخن
در باره ی کتاب گرانقدر «از حوا تا مهسا»ی جناب استاد میم سحر می توان بسیار نوشت آن قدر که مقاله ی کوتاه تبدیل به جزوه و کتاب شود. این گستردگی نه به معنای کش دادن بیهوده ی مطلب بلکه به معنای نگاه به این کتاب از زوایایی ست که شاید خودِ سراینده ی اثر به آن توجه نکرده باشد ولی اثرش این زوایا را در مقابل چشم خواننده آشکار می کند.
شاید عجیب به نظر برسد ولی مثلا من وقتی این کتاب گرامی ۵۰۰ صفحه ای را می خواندم، کار استاد سحر را در حد بازگویی تئوری های جدید اختر فیزیک می دیدم! می دیدم که شاعری اندیشمند مراحل تبدیل افسانه به واقعیت را نه از زاویه ی دید اختر فیزیک دانان بلکه از زاویه دید اهل فلسفه و عالمان منطق و عقل یک به یک به ما توضیح می دهد.
اگر فیزیک دانان بشر امروز را آگاه کردند که این جهان ساخته ی کسی به نام خداوند عالمیان نیست که در بالای ابرها نشسته و با عملیات محیر العقول و بی دلیل و بی منطق اش همه چیز را با «کن فیکون» تبدیل به موجود می کند و هر چه را هم که نخواهد با یک اشاره نیست و نابود می کند، و طی ۶ روز که امروزی ها از شدت مسخره بودن این تعیین زمان آن را به ۶ مرحله تفسیر کرده اند این اثر بی نهایت عظیم را خلق می کند و از این افسانه های کودکانه ی مناسب انسان باستانی به واقعیت های عجیبی مثل بیگ بنگ می رسد که امروز همین هم به واقعیت عجیب ترِ بیگ باونس رسیده و فردا خدا می داند به چه تئوری های «واقعی» دیگری خواهد رسید منظومه ی جناب استاد سحر، با زبان شعر و ساختار نظم و ارائه ی دلایل مبتنی بر عقل و منطق، در قالب یک مثنوی ۴۰۰۰ بیتی افسانه ما را از افسانه ی حوا به واقعیت تلخ مهسا می رساند که دست کمی از ارائه تئوری های بیگ بنگ و بیگ باونس ندارد. جهان تازگی ندارد و از فیلسوفان دوران یونان باستان تا به امروز چنین نظر و نگاهی وجود داشته که کاملا صحیح است اما منظومه استاد سحر چند ویژگی دارد که آن را از نظرها و نگاه های گذشتگان متمایز می کند که اول از همه اتصال آن افسانه ها به واقعیات امروز کشور ما ایران است که آن افسانه های خانه خراب کن، برای ما فقط داستان و قصه نیست بلکه اندیشه و افکاری ست که ۴۷ سال زندگی میلیون ها انسان را به تباهی کشیده و شاعر، تئوری های تباه افسانه سازان را نه از دید مثلا منطقی صِرف یا شناخت شناسی صِرف یا عقلانی صِرف بلکه از دل واقعیت تلخ و دردناک تاریخی که در آن زیسته - تاریخی که در آن افسانه سازان چپاول گر و آدمخوار حتی بارش باران و وقوع زلزله را به گناه انسان ها و زنا و امثال آن ربط می دهند- بیرون کشیده و به شیوایی به زبان امروز و با طنزی تلخ که برای همگان قابل فهم است ارائه داده است.
این یک زاویه نگاه به این کتاب گرامی.
زاویه دیگر، مثلا خلق اثری منظوم که در تاریخ ادبیات ایران و حتی تاریخ ادبیات جهان لنگه و نمونه مشابه نداشته است. کتابی منظوم که هم ابتدا دارد هم انتها و مجموعه ای از ابیات پراکنده و مجزا نیست، شاعر در آن جرف هایی زده و نظرهایی داده که بیان آن ها تنها از افراد شجاع و نترس بر می آيد نه اهل قلم و شعر ترسو و بزدل چرا که هر بیت از این اثر می تواند سر انسان را بر باد دهد. این کتاب منسجم و نظم شاعرانه نمونه ی مشابه در جهان ندارد و اگرچه به زبان ساده و قابل فهم برای همگان سروده شده ولی ابدا کتابی ساده برای عوام نیست.
زاویه ی دیگر، زاویه طنز آن هم طنز تلخ که آدم نمی داند با آن باید بخندد یا گریه کند. طنز این کتاب که شاید طنز عامیانه ی ایرج میرزا با آن مشابهت داشته باشد طنزی موثر و بیدارگر است. من جناب میم سحر را همیشه شاعر مردم ایران نامیده ام و آثار ایشان را شبیه به آثار شاعران دوران مشروطه و به زبان مردم دیده ام و این کتاب نیز دقیقا همین مختصات را داراست با این تفاوت که شعری کوتاه با دیدی محدود نیست بلکه هدف بزرگ تری را نشانه گرفته است.
و زوایای دیگری که هر خواننده به تناسب دانش و نوع نگاه خود می تواند از آن به این کتاب نگاه کند.
اگر ما اهل قلم امروزی، به موضوعات امروزی، بر اساس تفکرات امروزی و سیر تاریخی روز نگاه می کنیم که با دور شدن از زمان وقوع، نوشته های ما ارزش و حتی معنای خود را از دست می دهند و اگر شرح و تفسیری به همراه نداشته باشند برای آیندگان اصلا معلوم نخواهد بود که این نوشته ها و اشعار روز برای چه نوشته و سروده شده اند چنان که اگر اشعار دهخدای بزرگ و چرند و پرند او با توضیحات تاریخی همراه نباشد دلیل و مناسبت سروده شدن و نوشته شدن آن ها مشخص نمی شود، بخش بزرگی از منظومه از حوا تا مهسا، ما را در مقابل مسائل همیشه مطرحی، مثل بی منطق و مسخره بودن بسیاری از پدیده های اجتماعی و انسانی قرار می دهد که نیازی به پیش گفتار برای درک آن ندارد و شاید در آینده ی دور، یک توضیح مختصر برای روشن کردن موقعیت تاریخی زمان سرودن این اشعار کافی باشد.
در این کتاب نمایشنامه ی فوق العاده خواندنی «شیطان و خدا» نیز منتشر شده که آن هم عصاره ی همین موضوعات را بازگو می کند که در باره ی آن به طور جداگانه در برنامه ی تلویزیونی این هفته ام سخن خواهم گفت.
امیدوارم این کتاب گرانقدر جایگاه در خور خود را در میان ایرانیان اهل مطالعه پیدا کند و در سکوت خبری رسانه هایی که فقط به دوستان خود می پردازند و دیگران را با سکوت خود بایکوت می کنند ناشناخته باقی نماند، و در محدوده ای که شایسته ی این اثر است در میان ایرانیان شناخته شود.
از حوا تا مهسا را می توانید از انشارات فروغ کلن آلمان تهیه کنید.
